दुसर्‍या महायुद्धात अमेरिकेच्या पर्ल हार्बरवर जपानने केलेल्या अनपेक्षित हल्ल्यानंतर युद्धाची दिशा बदलली. अमेरिकेने जपानवर अणुबाँब टाकला आणि महायुद्धाची अखेर झाली. हा इतिहास आठवण्याचे कारण म्हणजे युक्रेनने रशियावर केलेल्या हल्ल्याचे वर्णन नवे ‘पर्ल हार्बर’ म्हणून केले जात आहे. एवढ्या व्यापक हल्ल्याची रशियाने अपेक्षा केली नव्हती. विशेष म्हणजे तुर्कीमध्ये युक्रेन आणि रशिया यांच्यात युद्धबंदी होण्यासाठी चर्चा सुरु असताना हा हल्ला झाला. युक्रेनला संघर्षविराम नको आहे अथवा युक्रेनच्या आडून रशियाशी लढणार्‍या युरोपीय देशांना हा संघर्ष संपवायचा नाही, हा त्याचा अर्थ. युक्रेनने रशियाविरुद्ध केलेल्या घातक कारवाईचे नाव ‘ऑपरेशन स्पायडर्स वेब’! गेल्या दीड वर्षापासून या हल्ल्याची तयारी सुरु होती, असे युक्रेनने जाहीर केले आहे. सीमेवर नव्हे, तर रशियाच्या अंतर्गत भूभागात दूर नियंत्रक यंत्रणेच्या मदतीने ड्रोनद्वारे हे हल्ले झाले. हल्ले झालेल्या तळापैकी इर्कुत्सकमधील बेलाया हवाई तळ युक्रेनपासून चार हजार किलोमीटर अंतरावर आहे. युद्ध सुरु असले तरी दोन्ही देशांमध्ये काही प्रमाणात व्यापार सुरु आहे. याचाच फायदा घेत युक्रेनच्या गुप्तहेर यंत्रणेने मालमोटारींमध्ये ड्रोन असलेले कंटेनर बेमालूमपणे लपविले. या मालमोटारी सीमा ओलांडून रशियात गेल्या. रशियाच्या विविध हवाई तळांजवळ त्या पोहोचल्या आणि त्यानंतर युक्रेनने ‘रिमोट कंट्रोल’द्वारे रशियाच्या हवाई तळांवर ड्रोनचा मारा केला. एखाद्या चित्रपटाची चित्तथरारक कथा वाटावी, असे घडले. रशियाच्या संरक्षण यंत्रणा, केजीबी ही गुप्तहेर संघटना यांचे हे दारुण अपयश आहे. या हल्ल्यात रशियाची ४१ लढाऊ विमाने नष्ट झाली आहेत. युक्रेनने केलेला हा सर्वात मोठा हल्ला होय. म्हणूनच ‘पर्ल हार्बर’बरोबर याची तुलना केली जात आहे. भारताने अवकाश संरक्षण यंत्रणेच्या मदतीने पाकिस्तानला जोरदार प्रत्युत्तर दिले.देशाच्या सीमा शत्रुराष्ट्राबरोबर व्यापारासाठी खुल्या ठेवण्याची चूक रशियाला मोठी किंमत मोजायला लावणारी ठरली. रशिया प्रत्त्युत्तर देणार हे निश्चित. त्याचे स्वरुप काय राहील, यावरच पुढील जागतिक समीकरणे आकारास येतील.

 

रशियाला उद्ध्वस्त करण्याचा डाव

 

युक्रेनचे अध्यक्ष व्लाजिमिर झेलेन्स्की स्वतः ‘ऑपरेशन स्पायडर्स वेब’वर तयारीच्या दरम्यान देखरेख करत होते. आपण सत्तेवर आल्यावर एक दिवसात रशिया-युक्रेन युद्ध थांबवू, अशा वल्गना डोनाल्ड ट्रम्प यांनी केल्या. झेलेन्स्की त्यांना दाद देण्यास तयार नाहीत आणि रशियाचे अध्यक्ष ब्लादिमिर पुतीन यांनीही ट्रम्प यांना जुमानले नाही. त्यांनी काही दिवसांपूर्वी युक्रेनवर केलेल्या हल्ल्यानंतर, ‘पुतिन यांना वेड लागले आहे’, अशा शब्दांमध्ये ट्रम्प यांनी त्यांची संभावना केली होती. युक्रेनने रशियाच्या हवाई तळांवर हल्ला केल्यावर ट्रम्प यांची प्रतिक्रिया आलेली नाही! ‘ऑपरेशन स्पायडर्स वेब’सारखी दूरगामी परिणाम घडविणारी मोहीम सीआयएच्या संमतीशिवाय होणे अशक्य! मग, ट्रम्प यांना सीआयएने माहिती दिली होती का?, दिली असल्यास त्यांनी अटकाव केला नाही का? असे अनेक प्रश्न उपस्थित होतात. सीआयएने याबाबत ट्रम्प यांना अंधारात ठेवले असणे शक्य आहे, अशीही चर्चा असून तसे असल्यास ट्रम्प यांच्या क्षमतेवरच प्रश्नचिन्ह उभे राहते. युद्ध युक्रेन आणि रशिया यांच्यात आहे, हेच मानणे भाबडेपणाचे होय. हे युद्ध नाटो विरुद्ध् रशिया, असेच आहे. युक्रेनला ‘नाटो’मध्ये समाविष्ट करण्याच्या हालचाली तेव्हा अमेरिका आणि अमेरिकेच्या बगलबच्च्यांनी केल्या नसत्या तर संघर्षाचे स्वरुप एवढे व्यापक झाले नसते. जर्मनी, फ्रान्स यांसारखे देश रशियाला चिथावणी देणारी वक्तव्ये सातत्याने करत आहेत. मध्यंतरी युद्धासाठी लष्करी मदत मिळविण्याकरता झेलेन्स्की जर्मनीत गेले होते. तेथे झालेले त्यांचे भव्य स्वागत युद्धबंदी का होत नाही? या प्रश्नाची उकल करणारे आहे. युरोपीय राष्ट्रांनी रशिया संपविण्यासाठी मांडलेला हा खेळ जागतिक युद्धाची नांदी ठरु शकतो. युक्रेनला केवळ रशियाच्या सीमेवर नव्हे, तर अंतर्गत भागात दूरपर्यंत हल्ले करण्याचा अधिकार आहे, असे जर्मनीने उघडपणे सांगितले. ‘ऑपरेशन स्पायडर्स वेब’ होण्याआधी झालेली ही विधाने पुरेशी सूचक होत. शस्त्र उत्पादन करणार्‍या कंपन्यांचे दबाव गट, शस्त्रास्त्र विक्रीच्या करारातून देश घडविण्याची स्वप्ने पाहणारे ट्रम्प यांच्यासारखे अध्यक्ष, या पार्श्वभूमीवर शांततेची शक्यता असू शकत नाही!